Μπορούν οι πολίτες να έχουν λόγο στην πολιτική Συνοχής;

Μπορούν οι πολίτες να έχουν λόγο στις αποφάσεις για τον τόπο τους; Η απάντηση είναι ναι, υπάρχουν τρόποι – αλλά δεν είναι πάντα απλοί ή γνωστοί. Η συμμετοχή θέλει επιμονή, ενημέρωση και λίγη «τεχνική» εξοικείωση με διαδικασίες που συχνά φαίνονται απόμακρες, αλλά αφορούν πολύ συγκεκριμένα την καθημερινότητά μας.​

Η πολιτική συνοχής, δηλαδή τα ευρωπαϊκά κονδύλια που φτάνουν σε κάθε δήμο και περιφέρεια, σχεδιάζεται «από πάνω», αλλά στηρίζεται σοβαρά στη συμμετοχή πολιτών και τοπικών φορέων – τουλάχιστον στη θεωρία. Για κάθε νέο μεγάλο πρόγραμμα, γίνεται υποχρεωτικά διαβούλευση: μπορείς να καταθέσεις προτάσεις σε ανοιχτές ψηφοφορίες, να πας σε ενημερωτικές συναντήσεις, να ψηφίσεις ή να σχολιάσεις μέσω ειδικών πλατφορμών όπως το Have Your Say της Ευρωπαϊκής Επιτροπής. Πρόσφατα, στην Κύπρο, δοκιμάστηκαν για πρώτη φορά συμμετοχικοί προϋπολογισμοί – οι δημότες προτείνουν και επιλέγουν έργα της περιοχής μέσω δημόσιας ψηφοφορίας, ώστε να κατευθύνονται πόροι σε προτεραιότητες της γειτονιάς.​

Το Ευρωβαρόμετρο πρόσφατα έδειξε πως πάνω από 60% των πολιτών θα ήθελαν να συμμετέχουν πιο ενεργά, αλλά μόνο το 14% δηλώνει ότι πραγματικά ξέρει πού και πώς να το κάνει. Φαίνεται ότι η γραφειοκρατία, η ελλιπής ενημέρωση και τα συχνά τεχνικά κείμενα αποθαρρύνουν τον μέσο πολίτη – αυτό αναγνωρίζει εξάλλου και η ίδια η Ευρωπαϊκή Επιτροπή, που χρηματοδοτεί πλέον καμπάνιες προσβασιμότητας και διαλόγου ειδικά για νέους και κατοίκους μικρών περιοχών. Το κενό γνώσης είναι υπαρκτό, αλλά γεφυρώνεται όταν οι τοπικοί θεσμοί κάνουν την πληροφορία έγκαιρη και κατανοητή.​

Η τοπική αυτοδιοίκηση παίζει βασικό ρόλο: στους περισσότερους δήμους μπορείς να βρεις δημοτικούς συμβούλους αρμόδιους για ευρωπαϊκά έργα, που ενημερώνουν για διαβουλεύσεις ή ανοιχτές διαδικασίες. Στο πρακτικό πεδίο, η συμμετοχή κερδίζει όταν συνδυάζεται με μικρές, μετρήσιμες παρεμβάσεις που δείχνουν γρήγορα αποτέλεσμα – από μια λύση προσβασιμότητας σε σχολείο μέχρι έναν μικρό πράσινο χώρο.​

Βέβαια, στην πράξη συχνά οι αποφάσεις μοιάζουν μακρινές – αυτός είναι ο λόγος που η νέα προσέγγιση για την περίοδο 2027-2034 δίνει έμφαση σε υποχρεωτικές ποσοστώσεις συμμετοχής και πραγματικό διάλογο με τοπικά σωματεία και ομάδες πολιτών σε όλα τα στάδια, όχι μόνο για τα μάτια. Για να έχει νόημα, η συμμετοχή πρέπει να συνοδεύεται από τρία βασικά: απλή γλώσσα, ξεκάθαρο χρονοδιάγραμμα, και ανατροφοδότηση μετά το σχόλιο ή την πρόταση. Χωρίς αυτά, η συμμετοχή καταλήγει κουραστική – και οι πολίτες αποσύρονται.​

Άρα, ναι, ο πολίτης μπορεί να έχει λόγο – φτάνει να ψάξει τις σελίδες του δήμου και των υπουργείων για ανοιχτές προσκλήσεις, να γραφτεί στην πλατφόρμα Have Your Say, να συμμετάσχει σε μια ενημέρωση ή να στείλει μια τεκμηριωμένη ιδέα στον αρμόδιο φορέα. Αν δεν το κάνει; Τότε αποφασίζουν άλλοι για εκείνον. Αν το κάνει; Ίσως να δει μια δική του ιδέα να «πιάνει τόπο», όπως συνέβη πολλά τοπικά έργα που ξεκίνησαν από ένα απλό μήνυμα σε μια δημόσια ομάδα – μικρές νίκες που χτίζουν εμπιστοσύνη και αλλάζουν τον τρόπο που σχεδιάζουμε τον τόπο μας.

Τέσσυ Μελίδη - RegioCop LTD Project Manager