Interreg: Η Ευρώπη Χωρίς Σύνορα

Φαντάσου μια κυπριακή startup που αναπτύσσει τεχνολογία αιολικής ενέργειας να συνεργάζεται με ερευνητικό κέντρο στην Κρήτη, ένα πανεπιστήμιο στην Ιταλία και επιχείρηση στην Ισπανία. Ή μια μικρή κοινότητα της Λεμεσού να μοιράζεται λύσεις για τον αειφόρο τουρισμό με άλλες παράκτιες πόλεις της Μεσογείου. Αυτό ακριβώς κάνει το Interreg: γκρεμίζει τα σύνορα όχι πολιτικά, αλλά πρακτικά—φέρνοντας κοντά ανθρώπους, ιδέες και λύσεις.

Το Πρόγραμμα που Ξεπερνά τα Σύνορα

Το Interreg γεννήθηκε το 1990 ως ένα μικρό πείραμα με €1 δισεκατομμύριο, για να βοηθήσει περιφέρειες που μοιράζονται σύνορα να συνεργαστούν. Τριάντα πέντε χρόνια αργότερα, έχει μεταμορφωθεί σε ένα από τα πιο επιτυχημένα ευρωπαϊκά προγράμματα, με προϋπολογισμό €10 δισεκατομμύρια για την περίοδο 2021-2027 και σχεδόν 100 προγράμματα που καλύπτουν ολόκληρη την Ευρώπη—και πέρα από αυτή.​

Η φιλοσοφία είναι απλή: πολλά προβλήματα δεν σταματούν στα σύνορα. Η ρύπανση στο Αιγαίο δεν διαλέγει ποια είναι ελληνικά και ποια ιταλικά νερά. Η ανεργία των νέων στη Μεσόγειο χτυπά την πόρτα και στη Λευκωσία και στη Λάρνακα και στην Αλεξάνδρεια. Οι δασικές πυρκαγιές που κατακαίνε τη Μεσόγειο κάθε καλοκαίρι δεν αναγνωρίζουν εθνικά σύνορα. Γιατί λοιπόν να μην αντιμετωπίζουμε αυτές τις προκλήσεις από κοινού;​

Από το Διπλανό Χωριό μέχρι τη Μεσόγειο

Το Interreg λειτουργεί σε διαφορετικές γεωγραφικές κλίμακες, κάθε μία με τη δική της λογική:

Υπάρχει η διασυνοριακή συνεργασία (το μεγαλύτερο κομμάτι, 72% των πόρων), όπου γειτονικές περιφέρειες - π.χ. η Κύπρος και τα ελληνικά νησιά του Αιγαίου - συνεργάζονται για έργα που ωφελούν και τις δύο πλευρές. Κοινά αλιευτικά προγράμματα, διαχείριση παράκτιας ζώνης, ή κοινωνικές υπηρεσίες για μετανάστες που φτάνουν σε νησιωτικές περιοχές.​

Μετά έρχεται η διακρατική συνεργασία (18% των πόρων), που καλύπτει ολόκληρες λεκάνες ή μακροπεριφέρειες—όπως η Μεσόγειος. Εδώ έχουμε για διαφορετικά έργα: πώς οι μεσογειακές χώρες μπορούν να προωθήσουν από κοινού την αιολική ενέργεια, να προστατεύσουν τη θαλάσσια βιοποικιλότητα, ή να αναπτύξουν βιώσιμο τουρισμό.​

Υπάρχει και η διαπεριφερειακή συνεργασία (6%), που είναι περισσότερο ανταλλαγή εμπειριών—τι έμαθε μια πόλη στη Σουηδία από την αντιμετώπιση της ανεργίας των νέων που μπορεί να εφαρμοστεί στην Κύπρο.​

Η Κύπρος στο Κέντρο της Μεσογείου

Η Κύπρος, λόγω της γεωγραφικής της θέσης, συμμετέχει σε επτά διαφορετικά προγράμματα Interreg

Το πιο άμεσο είναι το Interreg Ελλάδα-Κύπρος με €57,5 εκατομμύρια. Εδώ μιλάμε για συγκεκριμένη συνεργασία με την Κρήτη και τα νησιά του Αιγαίου σε θέματα που αγγίζουν την καθημερινότητα: κοινά προγράμματα για τη διαχείριση προσφύγων και μεταναστών που φτάνουν στα νησιά, κοινές υπηρεσίες υγείας για απομακρυσμένες περιοχές, προστασία της θάλασσας από τη ρύπανση, προώθηση του τουρισμού.​

Από την άλλη, το Interreg NEXT MED, με προϋπολογισμό €253 εκατομμυρίων, ενώνει 15 χώρες από όλη τη Μεσόγειο—από την Πορτογαλία μέχρι τον Λίβανο. Η πρώτη πρόσκληση το 2024 έλαβε 631 προτάσεις—αριθμός που δείχνει την απήχηση του προγράμματος. Το Πανεπιστήμιο Κύπρου, για παράδειγμα, συμμετέχει στο έργο SPOWIND, που αναπτύσσει στρατηγικές για την αιολική ενέργεια σε παράκτιες περιοχές.​

Από τη Θεωρία στην Πράξη

Ένα χαρακτηριστικό παράδειγμα έργου Interreg (από την προηγούμενη περίοδο) είναι το έργο COMPOSE (2014-2020), που δημιούργησε κοινότητες χαμηλών εκπομπών άνθρακα σε 11 μεσογειακές χώρες, συμπεριλαμβανομένης της Κύπρου. Το έργο δημιούργησε 15 πιλοτικά projects που αναμένεται να αποτρέψουν 558.000 τόνους CO2 ετησίως μέχρι το 2030. Σε νησιά όπως η Κύπρος και η Κρήτη, το μερίδιο ανανεώσιμων πηγών προβλέπεται να αυξηθεί κατά 19% - ένα αποτέλεσμα που δεν θα ήταν δυνατό αν κάθε νησί δούλευε μόνο του.​

Η ΕΕ συγχρηματοδοτεί έως το 80% - και σε απομακρυσμένα νησιά όπως η Κύπρος μέχρι και 85% - αλλά με μια προϋπόθεση: τα έργα πρέπει να έχουν εταίρους από περισσότερες χώρες, καθώς στόχος είναι πάντα η κοινή προσπάθεια και δράση.

Το Keep.eu: Το σημείο αναφοράς

Ο καλύτερος τρόπος για να δει κανείς τι κάνει πραγματικά το Interreg, είναι το keep.eu - μια ψηφιακή βάση με πάνω από 29.000 έργα και 135.000 εταίρους από όλη την Ευρώπη. Εκεί μπορεί κανείς να αναζητήσει έργα ανά χώρα, θέμα, περιοχή, ή να βρει ποιος συνεργάζεται με ποιον.​

Για έναν ερευνητή που ψάχνει εταίρους για ένα νέο project, για έναν δημοσιογράφο που θέλει να καταλάβει τι γίνεται στη γειτονιά του, ή για έναν πολίτη που απλά θέλει να δει πού πάνε τα ευρωπαϊκά χρήματα, το keep.eu είναι ο χάρτης. Το Keep περιλαμβάνει και πάνω από 60.000 έγγραφα—αναφορές, μελέτες, οδηγούς—που παρήχθησαν από έργα Interreg και είναι ελεύθερα διαθέσιμα.​

Γιατί το Interreg Είναι Ξεχωριστό

Τον Ιούλιο 2025, η Επιτροπή πρότεινε ριζικές αλλαγές για την περίοδο 2028-2034: συγχώνευση όλων των εθνικών προγραμμάτων σε 27 «εθνικά σχέδια», περισσότερος κεντρικός έλεγχος, λιγότερη ευελιξία.​ Ωστόσο το Interreg παραμένει σε μεγάλο βαθμό ανέπαφο. Ο Επίτροπος Raffaele Fitto έχει δηλώσει ξεκάθαρα ότι το Interreg διατηρείται ως ξεχωριστό πρόγραμμα με €10 δισεκατομμύρια—ακόμα και μια μικρή αύξηση.

Γιατί; Γιατί ενώ η υπόλοιπη συνοχή «εθνικοποιείται», το Interreg κάνει ακριβώς το αντίθετο: διασχίζει σύνορα, ενώνει ανθρώπους, δημιουργεί δίκτυα που δεν μπορούν να περιοριστούν σε εθνικά όρια, αλλά δημιουργεί συνέργιες που αντιμετωπίζουν πραγματικές προκλήσεις.