Το Μέλλον της Πολιτικής Συνοχής: Προτάσεις και Αντιδράσεις

Οι Προτάσεις της Επιτροπής

Τον Ιούλιο του 2025, η Ευρωπαϊκή Επιτροπή παρουσίασε την πρότασή της για το Πολυετές Δημοσιονομικό Πλαίσιο 2028-2034, με προϋπολογισμό σχεδόν 2 τρισεκατομμύρια ευρώ. Από αυτά, περίπου 450 δισεκατομμύρια ευρώ θα διατεθούν για την οικονομική, κοινωνική και εδαφική συνοχή, με ελάχιστο εγγυημένο ποσό 218 δισεκατομμυρίων ευρώ για τις λιγότερο ανεπτυγμένες περιφέρειες.​​

Η βασική καινοτομία της πρότασης είναι τα Εθνικά και Περιφερειακά Σχέδια Εταιρικής Σχέσης (National and Regional Partnership Plans - NRPPs), τα οποία στοχεύουν να συγχωνεύσουν τα 14 ξεχωριστά προγράμματα που λειτουργούν σήμερα σε ένα ενιαίο σχέδιο ανά κράτος-μέλος. Αυτά τα σχέδια θα καλύπτουν όχι μόνο την Πολιτική Συνοχής, αλλά και την Κοινή Αγροτική Πολιτική, τη μετανάστευση, την άμυνα και την ασφάλεια.​

Η Επιτροπή επεκτείνει επίσης τις επιλέξιμες προτεραιότητες, εισάγοντας νέους στόχους για την ανταγωνιστικότητα και καινοτομία, την άμυνα και ασφάλεια, την προσιτή στέγαση, την ανθεκτικότητα στο νερό, και την αποκαρβονοποίηση. Προτείνεται επίσης 100% συγχρηματοδότηση από την ΕΕ για επενδύσεις σε αυτούς τους νέους τομείς προτεραιότητας.​

Η Αντίδραση των Πόλεων

Οι ευρωπαϊκές πόλεις, μέσω του δικτύου Eurocities, έχουν εκφράσει έντονες ανησυχίες. Η Sharon Dijksma, Δήμαρχος του Ουτρέχτης τόνισε ότι οι πόλεις πρέπει να έχουν κεντρικό ρόλο στον σχεδιασμό και την υλοποίηση της επόμενης Πολιτικής Συνοχής. «Εάν η Ευρώπη πρόκειται να επιτύχει τους κλιματικούς και κοινωνικούς της στόχους, πρέπει να επενδύσει στις πόλεις της», δήλωσε.​

Το Eurocities ζητά την επέκταση του European Urban Initiative, που έχει υποστηρίξει καινοτόμα αστικά έργα με 400 εκατομμύρια ευρώ, αλλά παραμένει περιορισμένη σε κλίμακα. Χωρίς σαφή κατοχύρωση πόρων για τις πόλεις και ισχυρή πολυεπίπεδη διακυβέρνηση, οι τοπικές αρχές ενδέχεται να μην έχουν πρόσβαση στα εργαλεία που χρειάζονται για την υλοποίηση των προτεραιοτήτων της ΕΕ.​

Το Συμβούλιο Ευρωπαϊκών Δήμων και Περιφερειών

Το Συμβούλιο Ευρωπαϊκών Δήμων και Περιφερειών (CEMR) έχει εκδώσει ισχυρή έκκληση για τη διατήρηση των θεμελιωδών αρχών της Πολιτικής Συνοχής. Ο Christoph Schnaudigel, Συμπρόεδρος του CEMR και Πρόεδρος του Νομού Καρλσρούης, υπογράμμισε: «Η ανταγωνιστικότητα και η συνοχή είναι οι δύο όψεις του ίδιου νομίσματος. Οι επιχειρήσεις στις πόλεις μας χρειάζονται υποδομές, στέγαση, σχολεία και δίκτυα οπτικών ινών».​

Κατά τη διάρκεια της Ευρωπαϊκής Εβδομάδας Περιφερειών και Πόλεων, αιρετοί εκπρόσωποι από όλη την Ευρώπη συγκεντρώθηκαν έξω από το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο για να καλέσουν τα θεσμικά όργανα της ΕΕ να δώσουν στις τοπικές και περιφερειακές κυβερνήσεις πλήρη δικαιώματα εταιρικής σχέσης.

Το CEMR υπογραμμίζει πέντε βασικές απαιτήσεις: διασφάλιση αποτελεσματικής πολυεπίπεδης διακυβέρνησης και ουσιαστικής εταιρικότητας, τοποθέτηση της συνοχής και της εδαφικής ισορροπίας στον πυρήνα του επόμενου προϋπολογισμού, εγγύηση δίκαιης πρόσβασης στη χρηματοδότηση της ΕΕ για τις τοπικές κυβερνήσεις, ενίσχυση της υποστήριξης για τις τοπικές κυβερνήσεις στη διεύρυνση της ΕΕ, και ανάπτυξη αφιερωμένου προγράμματος της ΕΕ για την ενίσχυση της τοπικής δημοκρατίας.​

Η Συμμαχία για τη Συνοχή

Η Cohesion Alliance (Συμμαχία Συνοχής), μια συμπράξη μεταξύ κορυφαίων ευρωπαϊκών ενώσεων πόλεων και περιφερειών και της Ευρωπαϊκής Επιτροπής των Περιφερειών, υιοθέτησε στις 15 Οκτωβρίου 2025 μια επτασημεία έκκληση που απορρίπτει την τρέχουσα πρόταση της Επιτροπής. Η έκκληση προειδοποιεί ότι η συγχώνευση της Πολιτικής Συνοχής με πολιτικές για τη γεωργία, την άμυνα ή τη μετανάστευση θα αναγκάσει τις τοπικές και περιφερειακές αρχές να ανταγωνιστούν για κονδύλια σε εθνικό επίπεδο.​

Η Συμμαχία τονίζει ότι αυτή η μετατόπιση κινδυνεύει να απομακρύνει τη λήψη αποφάσεων από τις περιφέρειες και τις πόλεις — το επίπεδο όπου πραγματικά υλοποιούνται οι στόχοι της ΕΕ. Οι συμμετέχοντες υπογράμμισαν ότι χωρίς σαφή κατοχύρωση των Ταμείων Συνοχής για όλα τα εδάφη, συμπεριλαμβανομένων των πόλεων, και ισχυρή πολυεπίπεδη διακυβέρνηση, οι τοπικές και περιφερειακές αρχές δεν θα έχουν τα εργαλεία που χρειάζονται για την υλοποίηση των προτεραιοτήτων της ΕΕ.​

Η Θέση της Ευρωπαϊκής Επιτροπής των Περιφερειών

Η Ευρωπαϊκή Επιτροπή των Περιφερειών (CoR) έχει εκφράσει παρόμοιες ανησυχίες. Η Πρόεδρός της, Kata Tüttő, προειδοποίησε ότι το νέο σύστημα κινδυνεύει να μετατρέψει την κατανομή πόρων σε «Hunger Games». «Η τοποθέτηση της γεωργίας, της μετανάστευσης, του ελέγχου συνόρων και της πολιτικής συνοχής σε ένα κοντέινερ θα τα μετατρέψει σε ανταγωνισμό», δήλωσε.​

Ο Emil Boc, πρώην Πρωθυπουργός της Ρουμανίας και Δήμαρχος του Κλουζ-Ναπόκα, που προέδρευσε της Επιτροπής COTER του CoR, εξέφρασε έντονη αντίθεση στον συγκεντρωτισμό: «Έζησα 23 χρόνια σε ένα κομμουνιστικό καθεστώς και ξέρω ακριβώς τι σημαίνει να είσαι μέρος ενός πολύ συγκεντρωτικού συστήματος διακυβέρνησης και πόσο αναποτελεσματικό είναι».​

Κράτη-Μέλη και Πολιτικές Ομάδες Αντιδρούν

Τον Ιούλιο 2025, 14 κράτη-μέλη —συμπεριλαμβανομένων της Βουλγαρίας, Τσεχίας, Ελλάδας, Ισπανίας, Ουγγαρίας, Ιταλίας, Λετονίας, Λιθουανίας, Πολωνίας, Πορτογαλίας, Ρουμανίας, Σλοβενίας και Σλοβακίας— υπέγραψαν ένα μη επίσημο έγγραφο που αντιτίθεται στα σχέδια της Επιτροπής για συγκεντρωτισμό. Το έγγραφο τονίζει ότι «μόνο ένας ξεχωριστός και ισχυρός προϋπολογισμός και μια μεθοδολογία κατανομής βασισμένη στις περιφέρειες [...] μπορούν να διασφαλίσουν ότι το επόμενο ΠΔΠ θα φέρει μακροπρόθεσμη ενότητα, ανταγωνιστικότητα και σύγκλιση στις περιφέρειες της ΕΕ».​

Η Πολωνία, ως ο μεγαλύτερος καθαρός δικαιούχος των πόρων της Πολιτικής Συνοχής, τόνισε ότι οι μελλοντικές μεταρρυθμίσεις δεν πρέπει να οδηγήσουν σε περαιτέρω συγκεντρωτισμό ή συγχώνευση χρηματοδοτικών μέσων, και ότι «οι περιφέρειες πρέπει να παραμείνουν στον πυρήνα της πολιτικής συνοχής».​

Οι Βασικοί Άξονες της Διαμάχης

Η κεντρική διαμάχη επικεντρώνεται σε τρία κρίσιμα ζητήματα:

Συγκεντρωτισμός vs Τοπική Αυτονομία: Η Επιτροπή ισχυρίζεται ότι η ενοποίηση των προγραμμάτων θα φέρει απλοποίηση, αλλά οι περιφέρειες και οι πόλεις βλέπουν απώλεια ελέγχου και περιθωριοποίηση της εδαφικής διάστασης.​

Ανταγωνισμός για Πόρους: Η συγχώνευση διαφορετικών πολιτικών —συνοχή, γεωργία, μετανάστευση, άμυνα— σε ένα εθνικό σχέδιο δημιουργεί φόβους ότι οι πόροι θα αραιώσουν και οι περιφέρειες θα αναγκαστούν να ανταγωνιστούν για χρηματοδότηση.​

Αρχή της Εταιρικότητας: Η πρόταση δεν παρέχει επαρκείς εγγυήσεις για υποχρεωτική συνεργασία με τις τοπικές κυβερνήσεις στον σχεδιασμό και την υλοποίηση των σχεδίων. Υπάρχει επίσης αβεβαιότητα για το πώς θα επηρεαστούν οι πόλεις και οι περιφέρειες εάν οι εθνικές κυβερνήσεις δεν τηρήσουν τις δεσμεύσεις μεταρρυθμίσεων ή παραβιάσουν το κράτος δικαίου.​

Οι επόμενες κινήσεις

Οι διαπραγματεύσεις για το επόμενο ΠΔΠ βρίσκονται σε εξέλιξη, με το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο και το Συμβούλιο να διαμορφώνουν τις θέσεις τους. Οι περιφερειακοί και τοπικοί ηγέτες καλούν τα θεσμικά όργανα της ΕΕ να βελτιώσουν την πρόταση της Επιτροπής, εξασφαλίζοντας ότι η Πολιτική Συνοχής παραμένει μια πολιτική για την εδαφική ανάπτυξη που βασίζεται σε προσέγγιση place-based, κοινή διαχείριση και την αρχή της εταιρικότητας.​

Η έγκαιρη έγκριση των κανονισμών θεωρείται κρίσιμη για να παρασχεθεί βεβαιότητα σε όλους τους ενδιαφερόμενους. Όπως τόνισε ο οικονομολόγος Andrés Rodríguez-Pose, που προήδρευσε της ομάδας υψηλού επιπέδου για τη μεταρρύθμιση της Πολιτικής Συνοχής: «Η Ευρώπη χρειάζεται μια Πολιτική Συνοχής που ακούει, συμπεριλαμβάνει και ενδυναμώνει, μια πολιτική που κινητοποιεί τις δυνατότητες όπου κι αν βρίσκονται στην Ευρώπη».​

Το μέλλον της Πολιτικής Συνοχής θα καθοριστεί από τις διαπραγματεύσεις που θα ακολουθήσουν. Η ισορροπία μεταξύ απλοποίησης και διατήρησης της εδαφικής διάστασης, μεταξύ συντονισμού και αυτονομίας, θα είναι καθοριστική για τη μελλοντική αποτελεσματικότητα αυτής της θεμελιώδους πολιτικής της ΕΕ.