Πόλεις που κινούνται καλύτερα: Η αστική κινητικότητα στο ΘΑλΕΙΑ

Η αστική κινητικότητα του ΘΑλΕΙΑ δεν είναι μια τεχνική λεπτομέρεια υποδομών, αλλά ο τρόπος με τον οποίο οι πόλεις της Κύπρου ξανασκέφτονται τις μετακινήσεις, τον δημόσιο χώρο και την ποιότητα ζωής τους. Προβλέπει παρεμβάσεις που συνδέουν μέσα μαζικής μεταφοράς, ήπιες μετακινήσεις και «έξυπνες» λύσεις στάθμευσης, με στόχο λιγότερη συμφόρηση, καθαρότερο αέρα και ασφαλέστερους δρόμους για όλους, από τον μαθητή μέχρι τον ηλικιωμένο. Στην καρδιά του σχεδιασμού βρίσκονται η βιωσιμότητα, η προσβασιμότητα και η πολυεπίπεδη διακυβέρνηση, ώστε οι παρεμβάσεις να ανταποκρίνονται στις τοπικές ανάγκες και να αφήνουν μετρήσιμο αποτύπωμα.

Για να γίνουμε συγκεκριμένοι, ο άξονας αστικής κινητικότητας του ΘΑλΕΙΑ «κουμπώνει» σε έργα που ήδη αλλάζουν τους ρυθμούς των πόλεων, ενώ φέρνουν στην πρώτη γραμμή ώριμες παρεμβάσεις για την επόμενη διετία: συνδυαστικά έργα δρόμων-ΜΜΜ-στάθμευσης, δίκτυα ήπιων μετακινήσεων, ψηφιακές λύσεις διαχείρισης και παρεμβάσεις ασφάλειας για όλους τους χρήστες του δρόμου.

Τα μεγάλα έργα

Στα μεγάλα έργα που υλοποιούνται ή δρομολογούνται, ο Περιφερειακός Λευκωσίας ξεχωρίζει ως βασικός αποσυμφορητής του κέντρου της πρωτεύουσας, με στόχο να εκτρέψει σημαντικό κομμάτι της κυκλοφορίας και να ελευθερώσει χώρο για ΜΜΜ, ποδήλατα και πεζούς στο ιστορικό και εμπορικό τρίγωνο. Συμπληρωματικά προβλέπονται κόμβοι μετεπιβίβασης και αναβαθμίσεις στάσεων-διαδρομών λεωφορείων, ώστε το όφελος του περιφερειακού να μη χαθεί σε τυφλά σημεία εντός πόλης. Η εμπειρία δείχνει ότι χωρίς τέτοιες συνδέσεις, μεγάλοι οδικοί άξονες μεταφέρουν απλώς το μποτιλιάρισμα αλλού—γι’ αυτό οι πόλεις ζητούν πλέον πακέτα έργων αντί μεμονωμένες συμβάσεις.​

Στη Λευκωσία

Στη Λευκωσία, ο αστικός πυρήνας ενισχύεται με υπόγειους ή περιμετρικούς χώρους στάθμευσης, συστήματα έξυπνης χρέωσης και ψηφιακή καθοδήγηση προς ελεύθερες θέσεις, μειώνοντας «κυκλική» κίνηση και ρύπους. Παράλληλα, δρομολογούνται πεζοδρομήσεις-ποδηλατοδρομήσεις που συνδέουν γειτονιές με την Πλατεία Ελευθερίας, τον κόμβο Πλατείας Σολωμού και άλλους πόλους, με στόχο ασφαλείς μετακινήσεις και για ευάλωτες ομάδες. Οι φορείς επιμένουν ότι το κέρδος μετριέται με δείκτες οδικής ασφάλειας και χρόνου διαδρομής, όχι μόνο χιλιόμετρα έργων.​

Στη Λεμεσό

Στη Λεμεσό, πέρα από τοπικές αναπλάσεις, η κατεύθυνση είναι δίκτυα ποδηλάτου κατά μήκος βασικών αξόνων και καλύτερη σύνδεση παραλίας–κέντρου–γειτονιών με λεωφορειακές συχνότητες και προτεραιότητα σε φανάρια. Στη Λάρνακα, ο άξονας αεροδρομίου–κέντρου απαιτεί αναβαθμίσεις προσβασιμότητας, έξυπνο parking και ασφαλείς διαβάσεις, ώστε οι αφίξεις να μην «σπάνε» σε μικροκαθυστερήσεις εντός πόλης. Η Πάφος και η Αμμόχωστος φέρνουν στο τραπέζι εποχικές αιχμές: προσωρινές ρυθμίσεις, park-and-ride, ασφαλή μικροκινητικότητα στους τουριστικούς διαδρόμους.​

Τι έχει γίνει έως τώρα; Εκτός από έργα στάθμευσης και πεζοδρομήσεων σε κεντρικά σημεία, έχει βελτιωθεί ο φωτισμός, δημιουργήθηκαν ράμπες και προσβάσιμες στάσεις, ενώ προχωρούν πιλοτικές ψηφιακές εφαρμογές διαχείρισης κίνησης και ενημέρωσης επιβατών. Όπου εφαρμόστηκε συμμετοχικός σχεδιασμός, λύθηκαν πρακτικά ζητήματα: ακτινικές διαδρομές σχολείων, χρονισμοί φόρτωσης, σήμανση για ποδηλάτες. Ωστόσο, τα μεγάλα εργοτάξια, όπως ο Περιφερειακός, εκτέθηκαν σε καθυστερήσεις που αυξάνουν κόστος και κοινωνική όχληση, ειδικά όταν απαιτούνται τροποποιήσεις μελετών.​

Τα θετικά: υπάρχει πιο «ώριμο» πλαίσιο—τα έργα κινητικότητας πλέον δένονται με πράσινους στόχους, ποιότητα αέρα, οδική ασφάλεια και ψηφιακή διαχείριση, αυξάνοντας απόδοση επένδυσης και κοινωνική αποδοχή. Τα αρνητικά: γραφειοκρατία, κατακερματισμός ευθυνών και έλλειψη τεχνικής υποστήριξης για μικρούς δήμους που δυσκολεύονται να τρέξουν SUMP και σύνθετες συμβάσεις.​

Τι ζητούν φορείς και πολίτες;

Η πρόσφατη διαβούλευση φορέων και η έρευνα κοινής γνώμης που πραγματοποίησε η RegioCop LTD για το πρόγραμμα Η Συνοχή Μαζί μας ανέδειξε συγκεκριμένες ανάγκες:

• Απλούστευση και ταχύτερες εγκρίσεις, με αξιολόγηση δύο σταδίων και ανατροφοδότηση για αποτυχημένες προτάσεις.​

  
  

• Μόνιμο helpdesk τεχνικής βοήθειας για SUMP, προκηρύξεις και επίβλεψη, ώστε να μη «μένουν πίσω» μικροί δικαιούχοι.​

  
  

• Ανοικτά δεδομένα προόδου (χρονοδιαγράμματα, δείκτες ασφάλειας, ποιότητα αέρα), για διαφάνεια και διορθωτικές κινήσεις στην ώρα τους.​

  
  

• Στοχευμένες ρυθμίσεις για δήμους υπό κατοχή και εκτοπισμένους, με έργα προσβασιμότητας και συνδεσιμότητας στη μέση λύση.​

Μετά το 2027

Κοιτάζοντας μπροστά, το ευρωπαϊκό πλαίσιο μετά το 2027 δίνει περισσότερη ευελιξία, αλλά ζητά και σαφή αποτελέσματα σε ασφάλεια, χρόνο διαδρομής, βιώσιμες μετακινήσεις και ποιότητα αέρα. Το στοίχημα για το ΘΑλΕΙΑ είναι να αξιοποιήσει την εμπειρία που ήδη υπάρχει στα έργα κινητικότητας και να την κλιμακώσει, με απλούστερες διαδικασίες, μόνιμη τεχνική στήριξη στους δήμους και ανοιχτές, ουσιαστικές διαδικασίες συμμετοχής των πολιτών.