Ανάπλαση του ΓΣΠ: ένα νέο σημείο αναφοράς στη Λευκωσία

Η ανάπλαση του Παλαιού ΓΣΠ δεν είναι μια ακόμη «ανάπλαση». Είναι η απόδειξη ότι ο σωστός συνδυασμός ευρωπαϊκής χρηματοδότησης, τοπικού οράματος και απαιτητικού σχεδιασμού μπορεί να αλλάξει την καρδιά μιας πόλης, φέρνοντας τους ανθρώπους ξανά στο κέντρο της. Στον ιστορικό πυρήνα της Λευκωσίας, εκεί όπου το παλιό γήπεδο υπήρξε σημείο αναφοράς για 97 χρόνια, η πόλη απέκτησε έναν ανοιχτό, πράσινο, προσβάσιμο δημόσιο χώρο με σαφή κοινωνικό και περιβαλλοντικό προσανατολισμό.​

Το νέο τοπόσημο στηρίζεται σε μια ιστορία συμμετοχής και μνήμης. Ο δημόσιος διάλογος και το δημοψήφισμα του 2009 κατέγραψαν την ωριμότητα των κατοίκων: ο χώρος έπρεπε να μείνει δημόσιος αλλά και βιώσιμος, με περιορισμένες εμπορικές χρήσεις για να στηρίζει τη λειτουργία του. Ο αρχιτεκτονικός διαγωνισμός του 2011 υλοποίησε αυτή την ισορροπία, προτείνοντας τρεις σαφείς άξονες: έναν πράσινο «εσωστρεφή» τόπο ηρεμίας, ένα υπαίθριο θέατρο που κρατά ζωντανή τη μνήμη του σταδίου, και στοχευμένες εμπορικές υποδομές που εγγυώνται ανθεκτικότητα στον χρόνο.​

Η συγχρηματοδότηση από το Ευρωπαϊκό Ταμείο Περιφερειακής Ανάπτυξης μέσω του προγράμματος ΘΑλΕΙΑ 2021-2027 κάλυψε περίπου το 60% της δαπάνης, με τη συνολική επένδυση να φτάνει τα 27,3 εκατ. ευρώ και τη συμμετοχή του κράτους και του Δήμου Λευκωσίας να συμπληρώνει το χρηματοδοτικό παζλ. Δεν πρόκειται μόνο για ένα πάρκο, αλλά για ολοκληρωμένη αστική παρέμβαση: δύο υπόγειοι όροφοι στάθμευσης με 554 θέσεις (με πρόβλεψη για ΑμεΑ, μειωμένη κινητικότητα και ηλεκτροκίνηση), ένα σύγχρονο άυλο σύστημα λειτουργίας χωρίς μετρητά και ουρές, και μια νέα «πλέξη» μετακινήσεων που συνδέει πεζούς, ποδηλάτες και δημόσιες συγκοινωνίες.​

Πάνω από το υπόγειο parking ξεδιπλώνεται η δημόσια ζωή: υπαίθριο αμφιθέατρο περίπου 700 θέσεων, αίθουσα πολλαπλών χρήσεων, κέντρο εξυπηρέτησης πολιτών, γκαλερί, καφέ και μικρά καταστήματα, όλα παραδομένα ως «cold shell» ώστε οι μελλοντικοί ένοικοι να διαμορφώσουν τον χαρακτήρα τους. Η λειτουργική βιωσιμότητα ενισχύεται με σύμβαση συντήρησης δεκαετίας και προκήρυξη διαγωνισμού για διαχειριστή, βάζοντας κανόνες ώστε ο χώρος να παραμείνει ζωντανός και τακτικά φροντισμένος.​

Το πράσινο είναι ο πρωταγωνιστής. Δύο τεχνητοί λόφοι, νέες δενδροφυτεύσεις πέρα από τα αρχικά σχέδια, το ιστορικό ρολόι ως σημείο μνήμης, και ένα υδάτινο στοιχείο (καταρράκτης και ρυάκι) που δροσίζει το μικροκλίμα, συνθέτουν μια επέμβαση με καθαρό περιβαλλοντικό αποτύπωμα. Σε μια πυκνοδομημένη πόλη, η δημιουργία εκτεταμένων επιφανειών πρασίνου στην Κεντρική Επιχειρηματική Περιοχή μειώνει την αστική θερμική νησίδα και βελτιώνει την ποιότητα ζωής, ακριβώς όπως επιδιώκει ο ευρωπαϊκός προσανατολισμός για βιώσιμες πόλεις.​

Φυσικά, ένα μεγάλο έργο σπανίως ολοκληρώνεται χωρίς αναταράξεις. Οι εργασίες ξεκίνησαν τον Νοέμβριο 2021 με στόχο το 2023, αλλά η πραγματική παράδοση ήρθε τον Φεβρουάριο 2025 και τα εγκαίνια τον Ιούνιο, μετά από καθυστέρηση περίπου 18 μηνών. Οι λόγοι ήταν τεχνικοί και διοικητικοί: βαθιές εκσκαφές έως 11,5 μέτρα, εξειδικευμένες κατασκευές, κακοκαιρία, τροποποιήσεις σχεδιασμού και γραφειοκρατικές διεργασίες που αύξησαν το κόστος σε σχέση με τις αρχικές προβλέψεις.​

Το ισοζύγιο; Η πόλη κερδίζει. Νέες ροές επισκεπτών αναζωογονούν την οικονομική δραστηριότητα, η κινητικότητα γίνεται πιο φιλική με ποδηλατόδρομους, πεζοδρομήσεις και καλύτερες συνδέσεις ΜΜΜ, ενώ η προσβασιμότητα για όλους ενισχύεται με θέσεις στάθμευσης ΑμεΑ και υποδομές χωρίς εμπόδια. Εκτιμάται ότι ο χώρος μπορεί να φιλοξενεί περίπου 18.000 ανθρώπους, καθιστώντας τον τον μεγαλύτερο δημόσιο χώρο συνάθροισης στο κέντρο, με κοινωνικές και πολιτιστικές εκδηλώσεις να δίνουν ρυθμό στην καθημερινότητα.​

Το Παλαιό ΓΣΠ δεν στέκεται μόνο του. Δένει με την Πλατεία Ελευθερίας, τον κόμβο της Πλατείας Σολωμού και τις παρεμβάσεις στις οχυρώσεις, συνθέτοντας ένα δίκτυο δημόσιων χώρων που μεταμορφώνει το ιστορικό κέντρο. Είναι ένα μάθημα αστικής διακυβέρνησης: η συνέχεια στο όραμα, παρά τις εναλλαγές δημάρχων και κυβερνήσεων, και η σύζευξη ευρωπαϊκών πόρων με τοπική δέσμευση, μπορούν να παραγάγουν μακροπρόθεσμο όφελος.​

Η τελική κρίση θα έρθει στον χρόνο: από τη συντήρηση, τη χρήση, την ένταξη στην καθημερινή ζωή. Αν ο κανόνας είναι η φροντίδα, η συμμετοχή και ο ποιοτικός προγραμματισμός, τότε η ανάπλαση του Παλαιού ΓΣΠ θα παραμείνει σημείο αναφοράς για το πώς μια πόλη ξανακερδίζει τους δημόσιους χώρους της και, μαζί, την αυτοπεποίθησή της.